हितोपदेश-सुभाषित-श्लोकाः - 0.35

मूलम्-

काकतालीयवत् प्राप्तं दृष्ट्वापि निधिमग्रतः ।

न स्वयं दैवमादत्ते पुरुषार्थमपेक्षते॥३५॥

🌸

पदविभागः-

काक-तालीय-वत् प्राप्तं दृष्ट्वा अपि निधिम् अग्रतः । न स्वयं दैवम् आदत्ते पुरुषार्थम् अपेक्षते॥३५॥

🌹

अन्वयः-

काक-तालीय-वत् प्राप्तं निधिम् अग्रतः दृष्ट्वा अपि दैवं स्वयं न आदत्ते । पुरुषार्थम् अपेक्षते॥३५॥

🌷

प्रतिपदार्थः-

काकस्य आगमनमिव, तालस्य पतनमिव-काकतालं, काकतालमिव ~ काकतालीयं = सहसा उपनतम् ; तद्वत् = काकतालीयवत् = काकागमनेन तालपतनवद्, कस्मात्, दैववशात् ; 

प्राप्तं = लब्धं, निधिम् = शेवधिम् = (खजाने को) ; 

अग्रतः = पुरतः, दृष्ट्वापि ;  

दैवं = भाग्यं ; 

स्वयम् = स्वतः ; 

न आदत्ते = न गृह्णाति ; 

किन्तु-- आदाने-पुरुषार्थे = हस्तचालनादिकं पुरुषव्यापारम् ; 

अपेक्षते = आश्रयते एव ; 

सहायमपेक्षते एव ॥३५ ॥

🍁

तात्पर्यम्-

काकतालीयमिव (कस्यचित् मनुष्यस्य) पुरतः पतितं धनमपि भाग्येन न गृह्णाति । तदर्थमपि प्रयत्न अपेक्ष्यते। 🌻