हितोपदेश-सुभाषित-श्लोकाः - 0.26

मूलम्-

धर्मार्थकाममोक्षाणां यस्यैकोऽपि न विद्यते ।

अजागलस्तनस्येव तस्य जन्म निरर्थकम्॥२६॥

पदविभागः-

धर्म-अर्थ-काम-मोक्षाणां यस्य एकः अपि न विद्यते । अजा-गल-स्तनस्य इव तस्य जन्म निरर्थकम्॥२६॥

अन्वयः-

यस्य धर्म-अर्थ-काम-मोक्षाणां एकः अपि न विद्यते, तस्य जन्म अजा-गल-स्तनस्य इव निरर्थकम्॥२६॥

प्रतिपदार्थः-

यस्य = यस्य पुंसः ; 

धर्म-अर्थ-काम-मोक्षाणां = धर्मार्थ-काम-मोक्षाख्य-पुरुषार्थ-चतुष्टयस्य मध्ये ; 

एकोऽपि ; पुरुषार्थः = धर्मादिरूपो ; 

न विद्यते = (ध्येयत्वेन) न भवति ;  

तस्य = तस्य पुंसः ;  

अजागलस्तनस्य इव =  अजा-गल-स्थित-स्तन-वत् लम्बमान-चर्म-खडस्य इव ; 

जन्म = जननं ; 

निरर्थकं = निष्फलमेव ;

तात्पर्यम्-

यस्य पुरुषस्य पुरुषार्थ-चतुष्टयस्य मध्ये एकः अपि पुरुषार्थः धर्मो अर्थो कामो मोक्षो वा न विद्यते, तस्य धर्मादीनसेवमानस्य पुंसः दुग्धादि-रहित-बर्कर-गलचर्म-खण्डमिव वृथैव जन्म इत्याशयः ॥२६॥