हितोपदेश-सुभाषित-श्लोकाः - 0.34

मूलम्-

यथा मृत्पिण्डतः कर्ता कुरुते यद् यदिच्छति ।

एवमात्मकृतं कर्म मानवः प्रतिपद्यते॥३४॥

पदविभागः-

यथा मृत्पिण्डतः कर्ता कुरुते यद् यद् इच्छति । एवम् आत्मकृतं कर्म मानवः प्रतिपद्यते॥३४॥

अन्वयः-

यथा मृत्पिण्डतः कर्ता यद् यद् इच्छति (तत्तत्) कुरुते । एवम् मानवः आत्मकृतं कर्म प्रतिपद्यते॥३४॥

प्रतिपदार्थः-

यथा मृत्पिण्डतः = मृत्तिकासंघेन ;  

कर्ता = (अत्र) कुलालः ;  

यद्यत् = शरावोदञ्चन-घटादिकम् ;  

इच्छति = कर्तुं वाञ्छति ; 

तत्तत्-कुरुते = स्वप्रयत्नेन सम्पादयति ;  

एवं = पूर्वोपपादितया रीत्या ;  

मानवः = कर्ता ;  

आत्मकृतमेव = स्वयमाचरितम् ; 

कर्म = कर्मफलम् ; 

धटादिकञ्च ;  

प्रतिपद्यते = लभते, प्राप्नोति ॥३४॥

तात्पर्यम्-

यथा कुलालः मृत्तिकामुपयुज्य यद्वस्तु आवश्यकं तत् निर्माति, (कार्येषु उपयुनक्ति च) तथा मनुष्योऽपि स्वयमाचरितस्य कर्मणः एव फलं भुनक्ति।