हितोपदेश-सुभाषित-श्लोकाः - 1.81

मूलम्--
परोक्षे कार्यहन्तारं प्रत्यक्षे प्रियवादिनम् ।
वर्जयेत् तादृशं मित्रं विषकुम्भं पयोमुखम् ॥१.८१॥

 
पदविभागः--
परोक्षे कार्य-हन्तारं प्रत्यक्षे प्रियवादिनम् । वर्जयेत् तादृशं मित्रं विषकुम्भं पयोमुखम् ॥१.८१॥

अन्वयः--
परोक्षे कार्य-हन्तारं, प्रत्यक्षे प्रियवादिनम्- तादृशं विषकुम्भं पयोमुखं मित्रं वर्जयेत् ॥१.८१॥

प्रतिपदार्थः--
परोक्षे = अन्यत्र स्थिते सति ; कार्य-हन्तारं = कार्यनाशकं ; प्रत्यक्षे = उपस्थितौ ; प्रियवादिनम् = प्रियं वक्ति यः तं ; तादृशं = तद्वन्मित्रं ; विषकुम्भं पयोमुखं = यस्यान्ते विषमस्ति, बहिस्तु पयः दर्श्यते तादृग् घटः, तं ; मित्रं = सुहृदं ; वर्जयेत् = त्यजेत् ॥१.८१॥

तात्पर्यम्--
यः अनुपस्थितौ सति कार्यविघातं करोति, पुरतः स्थिते सति प्रीतिकराणि वचांसि वदति, तं मित्रं त्यजेत्। सः तत्कुम्भ इव भवति, यत्र अन्तः गरलमस्ति, उपरि दुग्धं दृश्यते ॥१.८१॥

हिन्द्यर्थः--
जो पीठ पीछे काम को बिगाड़ता है, और सामने मीठी बातें करता है, ऐसे अन्दर विषभरे, पर बाहर दूध दिखाने वाले घड़े के समान मित्र का त्याग करना चाहिए ॥१.८१॥