हितोपदेश-सुभाषित-श्लोकाः - 1.51

मूलम्--

योऽधिकाद् योजनशतात् पश्यतीहामिषं खगः ।

स एव प्राप्तकालस्तु पाशबन्धं न पश्यति ॥१.५१॥

पदविभागः--

यः अधिकाद् योजन-शतात् पश्यति इह आमिषं खगः । सः एव प्राप्त-कालः तु पाशबन्धं न पश्यति ॥१.५१॥

अन्वयः--

यः खगः योजन-शतात् अधिकाद् इह आमिषं पश्यति, सः एव प्राप्त-कालः तु पाशबन्धं न पश्यति ॥१.५१॥

प्रतिपदार्थः--

खगः = गृध्रादिः ;
योजनशताद् अपि अधिकात् = शतमपि योजनानां पारे ;
आमिषं = स्वभक्ष्यं मांसं ;
पश्यति = (अत्र) द्रष्टुं शक्नोति ;
स एव = दूरदृष्टिः खगः ;
प्राप्त-कालः = आसन्नमृत्युः सन् ;
पाशबन्धं = जालं ;
न पश्यति = नैव लक्षयति ॥१.५१॥

तात्पर्यम्--

यः पक्षी शताधिकयोजनदूरात् खाद्यपदार्थं मांसं द्रष्टुं शक्नोति, स एव मुत्यौ समीपे स्थिते सति (समीपस्थं) जालं न पश्यति॥१.५१॥