मूलम्--
🌼
रोगशोकपरीतापबन्धनव्यसनानि च ।
आत्मापराधवृक्षाणां फलान्येतानि देहिनाम् ॥१.४२॥
पदविभागः-
रोग-शोक-परीताप-बन्धन-व्यसनानि च । आत्मा-अपराध-वृक्षाणां
फलानि एतानि देहिनाम् ॥१.४२॥
अन्वयः--
एतानि देहिनाम् आत्मा-अपराध-वृक्षाणां फलानि (भवन्ति)--
रोग-शोक-परीताप-बन्धन-व्यसनानि च (इति) ॥१.४२॥
प्रतिपदार्थः--
देहिनां = शरीरिणाम् ;
परीतापः = सन्तापः ;
बन्धनं = कारादि-प्राप्तिः ;
तान्येव- व्यसनानि = विपत्तयः ;
तानि च-- आत्मापराधवृक्षाणां ~आत्मना कृताः अपराधाः, ते एव वृक्षाः तेषाम्-- अपराधाः = पापानि ; वृक्षाणां = स्वकर्म-वृक्षाणां, फलानि = फलभूतान्येव [स्वकृतैरेव पापैर्दुःखानि जनो लभते, नान्यैरिति भावः]॥१.४२॥
परीतापः = सन्तापः ;
बन्धनं = कारादि-प्राप्तिः ;
तान्येव- व्यसनानि = विपत्तयः ;
तानि च-- आत्मापराधवृक्षाणां ~आत्मना कृताः अपराधाः, ते एव वृक्षाः तेषाम्-- अपराधाः = पापानि ; वृक्षाणां = स्वकर्म-वृक्षाणां, फलानि = फलभूतान्येव [स्वकृतैरेव पापैर्दुःखानि जनो लभते, नान्यैरिति भावः]॥१.४२॥
तात्पर्यम्--
आतुरता,
हृत्पीडा, पश्चात्तापः, निर्बन्धः,
दुःखकालाश्च प्राणिनां स्वयमाचरितानाम् अकार्याणां परिणामत्वेन
सम्भवन्ति॥१.४२॥
No comments:
Post a Comment