हितोपदेश-सुभाषित-श्लोकाः - 1.45

मूलम्--

धनानि जीवितञ्चैव परार्थे प्राज्ञ उत्सृजेत् ।

सन्निमित्ते वरं त्यागो विनाशे नियते सति ॥१.४५॥

पदविभागः--

धनानि जीवितं च एव परार्थे प्राज्ञः उत्सृजेत् । सन्निमित्ते वरं त्यागः विनाशे नियते सति ॥१.४५॥

अन्वयः--

प्राज्ञः धनानि जीवितं च एव परार्थे उत्सृजेत् । विनाशे नियते सति सन्निमित्ते त्यागः वरम् ॥१.४५॥

प्रतिपदार्थः--

प्राज्ञः = विद्वान् ;
जीवितं = प्राणान् ;
परार्थे = परोपकाराय ;
उत्सृजेत् = दद्यात् ;
विनाशे = मरणे ;
नियते = निश्चिते सति ;
सन्निमित्ते = सत्कार्यसिद्धये, परोपकाराय ;
त्यागः = प्राणपरित्यागः ;
वरं = किञ्चित् श्रेष्ठः ॥१.४५॥

तात्पर्यम्--

बुधजनः परेषामुपयोगाय वित्तं जीवनं चार्पयति। नाशनमेव यदि (अशाश्वतेऽस्मिन्) लोके नियमः भवति, तर्हि सत्कार्याचरणार्थं धनप्राणयोः उपयोगः एव श्रेष्ठः॥१.४५॥